Erteleme Her Zaman İsteksizlik Değildir

“Bir türlü başlamıyor…”
Birçok ebeveynin tanıdığı bir cümle. Ödevine, odasını toplamaya ya da yeni bir göreve başlamaya direnen çocuklar çoğu zaman tembel ya da ilgisiz sanılır. Oysa bu davranışın altında bilişsel bir düzenleme güçlüğü, yani beynin “başlama komutu”nu organize etmekte zorlanması olabilir.

Erteleme davranışı yalnızca motivasyonla açıklanamaz. Bazen çocuk, göreve nereden başlayacağını bilemediği için süreci erteler.
Örneğin:

  • Görevin adımlarını planlayamamak

  • Dikkatini sürdürememek

  • Başladığında hata yapmaktan korkmak

  • Mükemmeliyetçilik 
    gibi durumlar, çocuğun zihinsel olarak “donmasına” yol açabilir.

Bu noktada PASS teorisi bize önemli bir açıklama sunar.

PASS Teorisine Göre Ertelemenin Bilişsel Temelleri

PASS teorisi, zekâyı dört bilişsel süreç üzerinden açıklar:

  1. Planlama (Planning)

  2. Dikkat (Attention)

  3. Ardıl İşlemleme (Successive Processing)

  4. Eşzamanlı İşlemleme (Simultaneous Processing)

Bir çocuk göreve başlamakta zorlanıyorsa, genellikle planlama ve dikkat alanlarında güçlük yaşıyordur.

  • Planlama zayıf olduğunda, çocuk görevi nasıl organize edeceğini bilemez.

  • Dikkat becerileri zayıf olduğunda, küçük bir uyaran bile odağını dağıtır.

Bu iki alanın birleşimi, “başlama eşiğini” yükseltir ve çocuk farkında olmadan erteleme döngüsüne girer.

Erteleme Döngüsü Nasıl Kırılır?

PASS temelli yaklaşımlar, çocuğun bilişsel profilini anlamayı hedefler.
Yani “neden başlamıyor” sorusuna davranışsal değil, işlemsel bir yanıt verir.

Bazı etkili yöntemler:

  • Görevleri küçük adımlara bölmek: Planlama yükünü azaltır.

  • Zamanlayıcıyla çalışma: Dikkat süresini yapılandırır.

  • Önceden hedef belirleme: Planlama becerilerini aktive eder.

  • Başardıklarını görünür kılmak: İrade ve motivasyonu destekler.

Bu adımlar yalnızca ödev için değil, yaşamın birçok alanında çocuğun başlama becerisini güçlendirir.

Ebeveynin Rolü: Yönlendiren Değil, Destekleyen

Ebeveynin sık yaptığı hata, çocuğu motive etmeye çalışırken onun yerine plan yapmaktır.
Oysa çocuğun kendi bilişsel becerilerini kullanabilmesi için alan açmak gerekir.
Örneğin, “Ne zaman başlamak istersin?” sorusu, “Hadi artık başla” cümlesinden çok daha etkilidir.

🔗 Daha Fazla Oku